ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫЯ ХРОНІКІ ГАРАДОЎ I РАЁНАЎ БЕЛАРУСІ
ШМАТТОМНАЕ ВЫДАННЕ СТВАРАЕЦЦА ПАВОДЛЕ РАШЭННЯ ЎРАДА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
УДК 947.6 ББК 63.3 (4 Беин)
П 15
РЭДАКЦЫЙНАЯ КАЛЕГІЯ:
Г.К.КІСЯЛЁЎ (галоўны рэдактар выдавецкага цэнтра БЕЛТА),
Р.Р.БЫСЮК, А.П.КОНДАК, М.М.КУІШ, Б.В.УЛЬЯНКА
ГАРАДСКАЯ КАМІСІЯ ПА СТВАРЭННІ ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНАЙ ХРОНІКІ:
М.М.КУІШ (старшыня камісіі), Р.Р.БЫСЮК (намеснік старшыні), А.П.КОНДАК (сакратар), А.В.БАШЧУК, А.М.БЛЯХЕР, В.Р.КУПЦОВА, М.М.КУХТА, З.Г.МАЛЫШАВА, У.І.НІКІЦЕНКАЎ, Т.М.НОВІКАВА, М.А.ПРАСМЫЦКІ, В.П.РОССІХІН, С.С.САМОЙЛЕНКА, У.П.СУСЬКО, А.У.ХАРЫЧКАВА
АРГАНІЗАЦЫЙНА-МЕТАДЫЧНЫ ЦЭНТР ПА ВЫДАННІ ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫХ ХРОНІК ПАМЯЦІ ДЗЯРЖКАМІТЭТА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ ПА ДРУКУ:
Б.В.УЛЬЯНКА (кіраўнік цэнтра), У.І.ЛЕМЯШОНАК (галоўны рэдактар), М.З.БАШЛАКОЎ (галоўны метадыст), Р.А.ЧАРНАГЛАЗАВА (рэдактар)
Укладальнік А. П. КОНДАК
Мастак Э.Э. ЖАКЕВІЧ
Распрацоўка мастацка-тэхнічнага афармлення серыі В.А. РАГАЛЕВІЧА
ISBN 985-6302-30-7 © БЕЛТА, 2001
ПРАДСТАЎНІКІ ГРАМАДСКАСЦІ, ЯКІЯ ПРЫМАЛІ АКТЫЎНЫ ЎДЗЕЛ У ПОШУКУ, ЗБОРЫ I ПАДРЫХТОЎЦЫ МАТЭРЫЯЛАЎ ДЛЯ КНІГІ «Памяць»
Аўтары артыкулаў: Л.П.Аляксандрава, В.С.Арцёменка, В.Г.Асінцаў, Л.Р.Батырава, A.В.Башчук, Э.В.Белямук, А.Ю.Бодак, Г.І.Бурына, Г.У.Бяссонаў, Н.П.Галімава, П.І.Гарбуль, Г.А.Грабёнкіна, У.В.Здановіч, А.А.Кавальчук, В.Ф.Калібераў, B.І.Канавалюк, А.П.Кондак, М.А.Коршак, К.К.Красоўскі, М.Я.Крашаніннікава, В.Р.Купцова, В.П.Ласковіч, К.Н.Міхайлава, Л.П.Нікіценкава, У.І.Нікіценкаў, Т.М.Новікава, Г.І.Пасохіна, М.А.Постнікаў, М.М.Пракаповіч, А.В.Пятроўская, Я.С.Разянблат, A.В.Раманюк, А.В.Расінская, В.П.Россіхін, С.С.Самойленка, І.Ф.Сідарук, У.С.Спірын, П.П.Суцько, І.М.Тарыма, М.М.Уласюк, В.І.Фядосік, А.П.Харчанка, А.У.Харычкава, А.I.Хромава, І.І.Шаўчук, К.Г.Шэлепень.
Над спісамі працавалі: Л.Р.Бібік, А.М.Бляхер, Я.П.Буяк, Г.У.Бяссонаў, Б.А.Гадуноў, Г.А.Грабёнкіна, Г.Н.Зварыч, Л.А.Зорына, Ю.А.Кладухін, А.П.Кондак, B.Р.Купцова, Т.П.Лішко, Н.І.Мацкевіч, Л.П.Місак, А.А.Паганяева, В.П.Россіхін, У.П.Самовіч, С.С.Самойленка, Я.Ч.Сех, В.В.Сіманенка, Р.А.Сіманенка, Л.В.Фралова, В.І.Фядосік, А.У.Харычкава, Г.Целеман, А.Э.Ярашэвіч.
Пераклад тэкстаў: А.В.Башчук, А.М.Бляхер, Л.П.Місак.
Набор рукапісу: Н.С.Аксянцюк, Ю.Ю.Башчук, Я.В.Варонін, М.М.Высоцкая, А.К.Вярышка, Н.Р.Данялюк, Н.П.Жак, А.А.Кісялёва, Л.В.Краўчанка, С.Дз.Лобаў, Дз.М.Лук’янчук, У.В.Сухапар, З.Л.Хамякова.
Фота: выкарыстаны фотаздымкі з мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой», Брэсцкага абласнога краязнаўчага музея, фотатэкі БЕЛТА, архіва гарвыканкома і асабістых архіваў. Падбор фотаздымкаў выканалі І.І. Долькіна, С.М.Клютко, А.П.Кондак, Т.М.Ходцава, фотарэпрадукцыі — І.І. Долькіна, С.А.Сасонная, мастацкую рэтуш — Г.С.Страхаў. Каляровыя слайды У.В.Долькіна, А.М.Жадзёнава, Г.С.Страхава.
Супрацоўнікі выдавецкага цэнтра БЕЛТА, якія працавалі над кнігай: Г.К.Кісялёў — галоўны рэдактар, Л.М.Драбовіч — намеснік галоўнага рэдактара, З.І.Малейка — вядучы рэдактар, В.І.Багдановіч, Л.І.Рудніцкая — рэдактары-стылісты.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Брэста. У 2 кн. Кн. 2-я.- Мн.: БЕЛТА, 2001. - 687 с.: iл.
П15 ISBN 985-6302-30-7.
Другая кніга хронікі ахоплівае перыяд гісторыі горада ад 1941 г. да канца XX ст. У ёй расказваецца аб трагічных днях акупацыі Брэста нямецка-фашысцкімі захопнікамі і гераічнай барацьбе падпольшчыкаў, аб вызваленні горада, яго аднаўленні і пасляваенным развіцці.
Змяшчаюцца спісы загінуўшых падпольшчыкаў, партызан, мірных жыхароў горада — ахвяр фашысцкага тэрору, спісы воінаў-землякоў, што загінулі ці прапалі без вестак на франтах Вялікай Айчыннай вайны.
Прыводзяцца біяграфіі вядомых землякоў і людзей, чый лёс быў цесна звязаны з Брэстам.
Кніга будзе карыснай усім, хто цікавіцца гісторыяй Брэста.
ББК 63.3 (4 Беи)
Навукова-папулярнае выданне
ПАМЯЦЬ
Гісторыка-дакументальная хроніка Брэста
У 2 кнігах. Кніга 2-я
Рэдактары:
Ю.У.Каршакова, А.Л.Петрашкевіч, Р.А.Чарнаглазава, А.С.Юдзін
Мастацкі рэдактар
А. В. Лапін
Тэхнічны рэдактар
А. В. Кажухар
Карэктары:
Л.С.Зіза, Л.І.Кароткіх, Н.В.Клопава
Падрыхтоўка арыгінал-макета:
А. В. Маісеенка, М. Э. Малярэвіч
Камп’ютэрны набор:
С.А.Долгая, З.У.Марцінчык
Выданне падрыхтавана камп’ютэрна-выдавецкім цэнтрам БЕЛТА.
Падпісана да друку з арыгінал-макета 19.02.2001.
Фармат 70x100 1/16. Папера афсетная. Гарнітура Кудрашоўская энцыклапедычная.
Друк афсетны. Ум. друк. арк. 55,9. Ум. фарб.-адб. 62,4.
Ул.-выд. арк. 67,4. Тыраж 7000 экз. Заказ 1145.
Падатковая льгота — Агульнадзяржаўны класіфікатар Рэспублікі Беларусь АКРБ 007-98, ч. 1; 22.11.20.600.
Беларускае тэлеграфнае агенцтва.
Ліцэнзія ЛВ №60 ад 29.11.1997.
Рэспубліка Беларусь. 220030, Мінск, вул. Кірава, 26.
Рэспубліканскае унітарнае паліграфічнае прадпрыемства “Баранавіцкая ўзбуйненая друкарня”. 225320, Баранавічы, Савецкая, 80. |
ПАМЯЦЬ
БРЭСТ
У 2 кнiгах
Кнiга 2
Мiнск
БЕЛТА
2001
|
ЗМЕСТ
ДА ЧЫТАЧА |
17 |
1941—1945 |
ІШЛА ВАЙНА НАРОДНАЯ |
19 |
|
Трагедыя вайны: фронт і палон |
19 |
|
Дакументы сведчаць |
24 |
|
Сведчаць відавочцы |
25 |
|
Брэст у час нямецка-фашысцкай акупацыі |
31 |
|
Дакументы сведчаць |
38 |
|
«Новы парадак» у дзеянні |
42 |
|
Дакументы сведчаць |
46 |
|
Сведчаць відавочцы |
52 |
|
Брэсцкае гета |
61 |
|
Дакументы сведчаць |
66 |
|
Відавочцы сведчаць |
68 |
|
Барацьба патрыётаў Брэста супраць акупантаў |
73 |
|
«Заря» змагаецца |
91 |
|
Дакументы сведчаць |
93 |
|
Падпольшчыкі ўспамінаюць |
102 |
|
Польскае падполле ў Брэсце |
115 |
|
Дакументы сведчаць |
119 |
|
У семнаццаць хлапечых гадоў |
120 |
|
Партызан Мікалай Янчук |
121 |
|
Дзеці ў віры вайны |
122 |
|
Матуля |
127 |
|
Нельга забыць |
128 |
|
Вызваленне |
129 |
|
Пазбегнуць разгрому не ўдалося |
130 |
|
28-я армія ў баях за Брэст |
131 |
|
Загад Радзімы выкананы |
132 |
|
Даражыць жыццём кожнага |
134 |
|
Не колькасцю, а розумам |
135 |
|
Танкісты ў баях |
135 |
|
70-я армія ў баях за Брэст |
137 |
|
У баях 1-я стралковая дывізія |
137 |
|
Страчы, кулямётчык! |
139 |
|
Подзвіг лейтэнанта Івакіна |
140 |
|
«Горад был взят...» |
141 |
|
Пад абстрэлам кожны метр зямлі |
142 |
|
Паведамілі партызаны |
144 |
|
Дакументы сведчаць |
144 |
|
Званне героя за вызваленне Брэста |
150 |
|
Героі Савецкага Саюза, якія пахаваны ў Брэсце ў парку імя 1 Мая |
154 |
|
Вайну закончыў пад Берлінам |
156 |
|
Раны, пакінутыя вайной |
157 |
|
У памяці назаўсёды |
159 |
|
Іх імёны ў назвах вуліц |
159 |
АХВЯРЫ ВАЙНЫ |
|
Партызаны, падполынчыкі, мірныя жыхары Брэста і іншых месцаў, якія загінулі ў Брэсце ў час фашысцкай акупацыі з 22 чэрвеня 1941 г. па 28 ліпеня 1944 г. |
168 |
|
Мірныя жыхары яўрэйскай нацыянальнасці, знішчаныя фашыстамі ў Брэсцкім гета |
207 |
|
Воины и командиры Красной армии, погибшие, умершие от ран, пропавшие без вести в оборонительных и освободительных боях с фашистами в годы Великой Отечественной войны (1941—1945) и захороненные на территории Бреста |
291 |
|
Умершие от ран и погибшие при исполнении служебного долга в послевоенное время, похороненные на Гарнизонном кладбище |
339 |
|
Пропавшие без вести |
341 |
|
Воины Красной армии, участники Люблинско-Брестской операции, погибшие в боях в конце июля 1944 г. и похороненные в Польше на приграничной территории |
342 |
|
Воіны-землякі, якія загінулі ці прапалі без вестак на франтах Вялікай Айчыннай вайны 1941—1945 гг. |
348 |
|
Дадатковыя звесткі да спісаў, змешчаных у 1-й кнізе гісторыка-дакументальнай хронікі «Памяць. Брэст» |
373 |
1945 — да нашых дзён |
У МІРНАЙ ПРАЦЫ |
375 |
|
Аднаўленне |
375 |
|
Эканоміка горада пасля вызвалення |
375 |
|
Народная гаспадарка ў 1944—1950-я гады |
376 |
|
Сацыяльная сфера ў пасляваенныя гады |
381 |
|
Сістэма аховы здароўя ў 1944—1948 гг. |
382 |
|
Жыццё перамагае |
383 |
|
Аднаўленне электрастанцыі |
385 |
|
«Возрождали солдаты города и села» |
387 |
|
I зноў пра ваду |
388 |
|
Нямецкія ваеннапалонныя ў Брэсце |
389 |
|
Імя і гонар вернуты |
392 |
|
Старонкі справы № 2 |
394 |
|
Ахвяры беспадстаўных палітычных рэпрэсій |
399 |
|
Ураджэнцы і жыхары Брэста, беспадстаўна рэпрэсіраваныя ў 1940—1950-я гады ў адміністрацыйным парадку |
437 |
|
Добраўпарадкаванне горада |
440 |
|
Развіццё сферы паслуг. Гандаль |
446 |
|
Жыллёвае будаўніцтва ў горадзе ў 1950—1990-я гады |
450 |
|
Вёскі, якія ўвайшлі ў межы Брэста |
465 |
|
Насельніцтва Брэста ў 1945—1998 гг. |
474 |
|
Прамысловасць Брэста ў 1950—1990-я гады |
478 |
|
Брэсцкі электратэхнічны завод |
483 |
|
Брэсцкі электралямпавы завод |
484 |
|
Адкрытае акцыянернае таварыства «Брэсцкі панчошны камбінат» |
485 |
|
Адкрытае акцыянернае таварыства «Дываны Брэста» |
486 |
|
Адкрытае акцыянернае таварыства «Брэсцкая трыкатажная фірма «Элма» |
487 |
|
Адкрытае акцыянернае таварыства «Брэсцкі электрамеханічны завод» |
488 |
|
Беларуска-расійскае сумеснае ААТ «Брэстгазаапарат» |
489 |
|
Брэсцкі лікёра-гарэлачны завод |
492 |
|
Брэсцкі камбінат безалкагольных напіткаў |
493 |
|
Паштовая сувязь |
494 |
|
Тэлеграфна-тэлефонная сувязь |
495 |
|
Чыгуначныя перавозкі |
499 |
|
Брэсцкі аэрапорт |
504 |
|
Рачны порт Брэст |
508 |
|
Гісторыя Дняпроўска-Бугскага канала |
511 |
|
Свабодная эканамічная зона «Брэст» |
517 |
|
Брэсцкая мытня |
519 |
|
Мытня «Заходні Буг» |
520 |
|
3 баявога летапісу Брэсцкай Чырванасцяжнай пагранічнай групы імя Ф.Э.Дзяржынскага |
522 |
|
Міліцыя Брэста |
525 |
|
Развіццё народнай адукацыі |
526 |
|
Навучальна-выхаваўчая школьная і пазашкольная работа |
529 |
|
Настаўнік і вучні |
531 |
|
Ажыццяўленне ўсеагульнай сярэдняй адукацыі |
531 |
|
Удасканальванне выхаваўчага працэсу ў школе ў 1970—1990-я гады |
533 |
|
Дзіцячы дом імя Якуба Коласа |
534 |
|
3 гісторыі сярэдняй школы №16 |
535 |
|
Ніхто не забыты |
537 |
|
Байцы ўспамінаюць мінулыя дні |
540 |
|
Брэсцкі тэхнікум чыгуначнага транспарту |
541 |
|
Брэсцкі дзяржаўны тэхнічны універсітэт |
543 |
|
Брэсцкі дзяржаўны універсітэт імя А.С.Пушкіна |
545 |
|
Ахова здароўя |
548 |
|
Бальнічка на мяжы эпох |
558 |
|
Брэсцкі абласны анкалагічны дыспансер |
560 |
|
Брэсцкае медвучылішча |
562 |
|
Фізкультура і спорт |
564 |
|
Развіццё спорту ў 1990-я гады |
569 |
|
Культурнае жыццё ў 1945—1990-я гады |
572 |
|
Брэсцкі абласны тэатр драмы і музыкі |
578 |
|
Брэсцкі абласны тэатр лялек |
583 |
|
Брэсцкая дзіцячая музычная школа № 1 |
584 |
|
Брэсцкі музычны каледж імя Рыгора Шырмы |
585 |
|
Брэсцкая дзіцячая харэаграфічная школа |
586 |
|
Брэсцкая дзіцячая мастацкая школа |
587 |
|
Брэсцкая дзіцячая музычная школа № 2 |
588 |
|
Брэсцкая абласная арганізацыя Беларускага саюза мастакоў |
588 |
|
Брэсцкае абласное музычнае таварыства |
589 |
|
Брэсцкае літаратурнае аб’яднанне |
589 |
|
Народныя самадзейныя калектывы |
590 |
|
Узорныя самадзейныя калектывы |
592 |
|
Брэсцкая абласная бібліятэка імя М.Горкага |
593 |
|
Брэсцкая цэнтральная гарадская бібліятэка імя А.С.Пушкіна |
595 |
|
Брэсцкая гарадская цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма |
596 |
|
Сродкі масавай інфармацыі Брэста
П.П. Суцько. Прызнанне ў любові роднай газеце |
597 |
|
Музеі Брэста |
601 |
|
Музей абароны Брэсцкай крэпасці |
601 |
|
Мемарыяльны комплекс «Брэсцкая крэпасць - герой» |
606 |
|
Брэсцкі абласны краязнаўчы музей |
611 |
|
Музей «Выратаваныя мастацкія каштоўнасці» |
612 |
|
Могілкі Брэста |
614 |
|
Вызначыліся працай |
619 |
|
Героі Сацыялістычнай Працы |
619 |
|
Ардэнаносцы |
620 |
|
Народныя артысты Беларусі |
621 |
|
Заслужаныя работнікі Беларусі |
622 |
|
Лёсам звязаны з Брэстам |
632 |
|
Героі Савецкага Саюза, якія нарадзіліся ў Брэсце |
632 |
|
Героі Савецкага Саюза, жыхары Брэста |
633 |
|
Кавалеры трох ордэнаў Славы |
635 |
|
Чалавек, які аб’яднаў нацыю |
636 |
|
Герой Беларусі |
638 |
|
Ганаровыя грамадзяне |
639 |
|
Навукоўцы |
644 |
|
Доктар Громер |
646 |
|
Шматгранны талент |
647 |
|
Мастакі |
647 |
|
Пісьменнікі, літаратуразнаўцы |
650 |
|
Стваральнік «Рэспублікі Шкід» |
656 |
|
Нобелеўскі лаўрэат |
657 |
|
Першы алімпіец Брэста |
657 |
|
Яны кіравалі горадам |
658 |
|
Ваеннаслужачыя, якія загінулі пры выкананні службовых абавязкаў |
658 |
|
Загінуў у Анголе |
669 |
|
Загінулі ў Афганістане |
669 |
|