ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫЯ ХРОНІКІ ГАРАДОЎ I РАЁНАЎ БЕЛАРУСІ
ШМАТТОМНАЕ ВЫДАННЕ СТВАРАЕЦЦА ПАВОДЛЕ РАШЭННЯ ЎРАДА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
УДК 947.6
ББК 63.3 (4 Беи)
П 15
РЭДАКЦЫЙНАЯ КАЛЕГІЯ:
Г.К.КІСЯЛЁЎ (галоўны рэдактар выдавецкага цэнтра БЕЛТА),
Ю.А.БАРЫСЮК, Л.Р.КАЗЛОЎ, Н.М.КЛАДЧАНКА, А.С.РАГАЧУК,
К.У.СІНЕВІЧ, Б.В.УЛЬЯНКА
РАЁННАЯ КАМІСІЯ ПА СТВАРЭННІ
ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНАЙ ХРОНІКІ:
К.У.СІНЕВІЧ (старшыня камісіі з 2002 г.), С.Дз.АШМЯНЦАЎ (старшыня камісіі да 2002 г.),
А.С.РАГАЧУК (намеснік старшыні камісіі з 2002 г.), М.П.ГАРДЗІЕВІЧ (намеснік старшыні камісіі да 2001 г.), А.У.ЛЕСІК (намеснік старшыні камісіі да 2002 г.), А.В.АСТАПОВІЧ,
А.В.БАБЕНКА, Ю.А.БАРЫСЮК, Г.У.БУРДЫКА, А.В.ДРОНЕЦ, Н.В.ЖУК,
Л.Р.КАЗЛОЎ, П.Р.КАРАНЧУК, Н.М.КЛАДЧАНКА, М.В.МІКУЛІЧ, Т.С.НАЗАРУК,
А.М.РЫСЬ, С.М.ЧЭБ, І.Я.ШВЕД
АРГАНІЗАЦЫЙНА-МЕТАДЫЧНЫ ЦЭНТР
ПА ВЫДАННІ ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫХ ХРОНІК ПАМЯЦІ
МІНІСТЭРСТВА ІНФАРМАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ:
Б.В.УЛЬЯНКА (кіраўнік цэнтра), У.І.ЛЕМЯШОНАК (галоўны рэдактар),
М.З.БАШЛАКОЎ (галоўны метадыст), Р.А.ЧАРНАГЛАЗАВА (рэдактар)
Рэдактар-укладальнік
Л.Р.КАЗЛОЎ
Мастак
Э.Э.ЖАКЕВІЧ
Распрацоўка мастацка-тэхнічнага афармлення серыі В.А.РАГАЛЕВІЧА
ISBN 985-6302-44-7
© БЕЛТА, 2002
|
ПАМЯЦЬ
Кобрынскі раён
Мiнск БЕЛТА
2002
Прадстаўнікі грамадскасці, якія прымалі ўдзел у пошуку, зборы і падрыхтоўцы матэрыялаў для гісторыка-дакументальнай хронікі «Памяць. Кобрынскі раён»
П. Д. Аляхновіч, А. С. Вашчук, У. Н. Гурда, П. К. Ігнацюк, Л. І. Кавальчук, П. С. Кавальчук, У. Ф. Касабуцкі, Л. У. Крывецкая, Л. І. Курашова, М. М. Кукін, С. Дз. Курачук, Л. У. Лакеева, Г. П. Ляшчынскі, В. І. Малышкевіч, А. М.Мартынаў, А. П. Пальчук, В. Дз. Паляціла, В. М. Падабед, С. Р. Рэбкавец, С. І. Рагачук, В. А. Раманькоў, А. П. Раманюк, I. С. Сідарук, П. І. Сабчук, П. В. Стахейка, Г. І. Смаржук, А. М. Сушчук, П. Ф. Трубчык, М. П. Хільчук, А. І. Чапура.
Апрацоўку сабраных матэрыялаў, дапаўненне і складанне рукапісу выканала прыватнае унітарнае прадпрыемства «Арты-фекс» (генеральны дырэктар — Л. Р. Казлоў, камерцыйны дырэктар Г. А. Кур’яновіч) пры ўдзеле навукоўцаў Я. К. Анішчанкі, А. В. Іова, Ф. Д. Клімчука, І. П. Прымачука, Дз. Л. Яцкевіча і супрацоўнікаў выдавецтва «Беларуская Энцыклапедыя» Г. Л. Анісімавай, В. В. Гетава, С. П. Самуэль, А. В. Скарахода, Е. П. Фешчанка.
Супрацоўнікі выдавецкага цэнтра БЕЛТА, якія працавалі над кнігай:
Г. К. Кісялёў — галоўны рэдактар, Л. М. Драбовіч — намеснік галоўнага рэдактара, З. І. Малейка — вядучы рэдактар, В. І. Багдановіч, Л. I. Рудніцкая — рэдактары-стылісты.
Фота: Ю. А. Барысюка, Р. Э. Кабяка, В. Л. Калеснікава, З. В. Кісяльковай, А. С. Сабадаша, А. У. Шугая, з фондаў Кобрынскага ваенна-гістарычнага музея імя А. В. Суворава, з грамадскіх і асабістых архіваў.
Картограф Л. Р. Казлоў.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Кобрынскага раёна. — Мн.: БЕЛТА,
П15 2002. - 624 с.: іл.
ISBN 985-6302-44-7.
Кніга асвятляе багатую гісторыю Кобрыншчыны ад старажытных часоў да нашых дзён. У хроніцы выкарыстаны дакументы і матэрыялы з архіўных, музейных і друкаваных крыніц, у яе ўключаны абагульняючыя гістарычныя нарысы, артыкулы, успаміны і іншыя матэрыялы пра найбольш цікавыя падзеі ў жыцці раёна, яго знакамітых людзей, якія праславілі гэты край сваёй баявой, працоўнай і творчай дзейнасцю.
Значная частка хронікі прысвечана перыяду Вялікай Айчыннай вайны. Прыводзяцца спісы партызан, падпольшчыкаў, воінаў Чырвонай арміі, якія загінулі ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі, мірных жыхароў — ахвяр фашысцкага тэрору.
Прыводзяцца таксама звесткі пра жыхароў раёна, якія сталі ахвярамі палітычных рэпрэсій і пазней былі рэабілітаваныя. Асобны раздзел кнігі прысвечаны апісанню багатай матэрыяльнай і культурнай спадчыны Кобрыншчыны, гісторыі яе населеных пунктаў.
Кніга будзе карыснай усім, хто цікавіцца гісторыяй роднага краю.
ББК 63.3 (4 Беи)
Навукова-папулярнае выданне
ПАМЯЦЬ
Гісторыка-дакументальная хроніка Кобрынскага раёна
Мастацкі рэдактар
А. В. Лапін Тэхнічны рэдактар
A. І. Хомчанка
Карэктары:
B. В. Драздова, А. П. Кірэева, Е. П. Фешчанка
Падрыхтоўка арыгінал-макета:
А. В. Маісеенка, М. Э. Малярэвіч
Камп’ютэрны набор:
C. А. Долгая, З. У. Марцінчык, Н. А. Пяткоўская
Выданне падрыхтавана выдавецкім цэнтрам БЕЛТА. Падпісана да друку з арыгінал-макета 27.09.2002. Фармат 70x100 1/16. Папера афсетная.
Гарнітура Кудрашоўская энцыклапедычная.
Друк афсетны. Ум. друк. арк. 50,7. Ум. фарб.-адб. 57,2. Ул.-выд. арк. 61. Тыраж 3000 экз. Заказ 3999. Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Беларускае тэлеграфнае агенцтва» (УП«БЕЛТА»). Ліцэнзія ЛВ № 60 ад 29.11.1997.
Рэспубліка Беларусь. 220030, Мінск, вул. Кірава, 26. Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Мінская фабрыка каляровага друку».
220024, Мінск, вул. Каржанеўскага, 20. |
ЗМЕСТ
|
Да чытача |
17 |
|
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел раёна |
20 |
|
Населеныя пункты Кобрынскага раёна |
20 |
Ад часоў першабытных — 1917 |
ЗЯМЛЯ НАШЫХ ПРОДКАЎ |
21 |
|
|
Княжая гара на Кобрыншчыне |
28 |
У СКЛАДЗЕ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА I РЭЧЫ ПАСПАЛIТАЙ |
30 |
|
Князі Кобрынскія |
37 |
|
Кобрынскі замак |
39 |
|
Шчасце князёўны Кобрынскай |
40 |
|
Спаскі манастыр |
42 |
|
Кобрынская эканомія |
44 |
|
Бона Сфорца |
46 |
|
Ганна Ягелонка |
47 |
|
Канстанцыя Аўстрыйская |
47 |
|
Кобрынскі сабор 1626 г. |
48 |
|
Дакументы сведчаць |
48 |
|
Рапарты аб стане Кобрынскага касцёла |
48 |
|
1794 год |
51 |
|
Тадэвуш Касцюшка |
51 |
|
Час Суворава |
51 |
У СКЛАДЗЕ РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ |
57 |
|
Першая перамога |
63 |
|
Лёсам звязаны з Кобрыншчынай |
64 |
|
3 гісторыі Кобрынскага вучылішча |
66 |
|
Кобрын у апісаннях П. М. Шпілеўскага |
66 |
|
Кобрынскі пяхотны полк |
70 |
|
Кобрынскі павет |
70 |
|
Выступленне сялян Гарадзецкай воласці |
71 |
|
1905 год на Кобрыншчыне |
71 |
|
Пажар у Кобрыне |
74 |
|
Кобрыншчына ў 1-ю сусветную вайну |
75 |
|
Бежанская эпапея |
78 |
|
Паўстоўскі пра Кобрын |
80 |
1917 — 1941 |
НА КРУТЫМ ПАВАРОЦЕ ГІСТОРЫІ |
83 |
|
У гады грамадзянскай вайны і ваеннай інтэрвенцыі |
83 |
|
Дакументы сведчаць |
86 |
|
Запіска начальніка палітычнага аддзела Дэпартамента ўсходніх зямель Святкоўскага аб асновах польскай палітыкі на літоўска-беларускіх землях |
86 |
|
Удзельнікі Кастрычніцкай рэвалюцыі і грамадзянскай вайны |
86 |
|
У складзе Польшчы |
88 |
|
Дакументы сведчаць |
94 |
|
Храналогія падзей на Кобрыншчыне ў 1919 — 1938 гг. (па матэрыялах і дакументах Дзяржархіва Брэсцкай вобласці) |
94 |
|
Навасёлкаўскае ўзброенае выступленне сялян 1933 г. |
109 |
|
Ен валодаў паэтычным дарам |
118 |
|
Кобрын у апісаннях Міхаіла Марчака |
120 |
|
Жыхары Кобрынскага раёна, узнагароджаныя медалём «За ўдзел у абарончай вайне 1939 года» |
121 |
|
Да новага жыцця |
122 |
|
Той незабыўны верасень |
124 |
|
Сацыяльна-эканамічнае становішча Кобрыншчыны ў 1939 - 1940 гг. |
126 |
|
Дакументы сведчаць |
130 |
|
3 гісторыі аховы здароўя на Кобрыншчыне |
134 |
1941 — 1945 |
IШЛА ВАЙНА НАРОДНАЯ |
137 |
|
Так пачыналася |
137 |
|
Акупацыйны рэжым |
150 |
|
Мартыралог кобрынскага яўрэйства |
152 |
|
Дакументы сведчаць |
154 |
|
Трагедыя вёскі Барысаўка |
166 |
|
Падпольны антыфашысцкі і партызанскі рух |
168 |
|
Падпольныя райкомы |
174 |
|
Партызанскія фарміраванні, якія дзейнічалі на Кобрыншчыне |
176 |
|
Дакументы сведчаць |
181 |
|
Арганізатары і кіраўнікі партызанскага руху на Кобрыншчыне |
213 |
|
Змагаліся ў тыле ворага |
219 |
|
Слова пра баявых сяброў |
228 |
|
Вызваленне |
230 |
|
Дакументы сведчаць |
231 |
|
Яны вызвалялі Кобрыншчыну |
232 |
|
Залатая Зорка Кобрына |
239 |
|
Крутымі дарогамі вайны |
240 |
|
Яны прайшлі дарогамі вайны |
246 |
АХВЯРЫ ВАЙНЫ |
306 |
|
Удзельнікі антыфашысцкага падполля, партызаны, асобы, якія актыўна садзейнічалі партызанскаму руху і падполлю, члены іх сем’яў і мірныя жыхары — ахвяры фашысцкага тэрору |
306 |
|
Воіны Чырвонай арміі і партызаны, якія загінулі пры абароне і вызваленні Кобрынскага раёна і пахаваны на яго тэрыторыі |
336 |
|
Воіны-землякі, якія загінулі ці прапалі без вестак на франтах Вялікай Айчыннай вайны |
345 |
1945 — да нашых дзён |
|
У МІРНАЙ ПРАЦЫ |
385 |
|
Вайна закончылася, а людзі гінулі |
394 |
|
Што было |
396 |
|
Дакументы сведчаць |
397 |
|
Вернутыя імёны |
397 |
|
Эканоміка ў 1990 — 2001 гг. |
405 |
|
3 гісторыі прадпрыемстваў Кобрына |
407 |
|
Бібліятэкі Кобрыншчыны |
414 |
|
Кобрынская пошта |
417 |
|
Дняпроўска-Бугскі канал |
419 |
|
Гісторыя газетным радком |
421 |
|
Вызначыліся працай |
426 |
|
Імі ганарацца землякі |
431 |
|
Загінулі ў Афганістане |
444 |
|
Яны кіравалі горадам і раёнам |
448 |
3 МАТЭРЫЯЛЬНАЙ I ДУХОЎНАЙ СПАДЧЫНЫ |
457 |
|
Архітэктурная спадчына Кобрыншчыны |
457 |
|
3 гісторыі палацава-паркавых комплексаў Кобрыншчыны |
471 |
|
Этнічныя асаблівасці Кобрыншчыны |
474 |
|
Традыцыйныя заняткі насельніцтва |
477 |
|
3 фальклорнай спадчыны Кобрыншчыны |
490 |
|
Каляды на Кобрыншчыне |
492 |
|
Кобрынскі ваенна-гістарычны музей імя А.В.Суворава |
500 |
|
Рэнесансавая мэбля ў Беларусі |
502 |
|
Народныя і дзіцячыя ўзорныя калектывы |
505 |
|
Носьбіты і стваральнікі сучаснай культуры Кобрыншчыны |
512 |
|
Кобрынскія мастакі на мяжы стагоддзяў |
524 |
|
Майстры народнай творчасці |
526 |
|
Са скарбаў народнай мовы |
528 |
|
Тапанімія Кобрыншчыны |
556 |
|
3 гісторыі населеных пунктаў |
557 |
|
Замест эпілога |
616 |
|
| |