ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫЯ ХРОНІКІ ГАРАДОЎ I РАЁНАЎ БЕЛАРУСІ
ШМАТТОМНАЕ ВЫДАННЕ СТВАРАЕЦЦА ПАВОДЛЕ РАШЭННЯ ЎРАДА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
УДК 947.6 ББК 63.3 (4 Беин)
П 15
РЭДАКЦЫЙНАЯ КАЛЕГІЯ:
Р. Р. БЫСЮК, Г. К. КІСЯЛЁЎ, А. П. КОНДАК, М. М. КУІШ, А. Л. ПЕТРАШКЕВІЧ
ГАРАДСКАЯ КАМІСІЯ ПА СТВАРЭННІ ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНАЙ ХРОНІКІ:
Р. Р. БЫСЮК (старшыня камісіі), М. М. КУIШ (намеснік старшыні), Ю. К. АДЖЫМАМЕДАЎ, М. I. БАСАЛАЙ, А. В. БАШЧУК, Л. I. ЕРМАКОВІЧ, С. В. ІГНАЦЕНКА, В. ДЗ. КАРПУК, М. П. КЛІМЕЦ, А. П. КОНДАК, В. П. ЛАСКОВІЧ, Л. А. НЯКРАСАЎ, Т. М. НОВІКАВА, В. П. РАССІХІН, А. У. ХАРЫЧКОВА, Г. В. ЦЕРАБУНЬ, У. С. ШПАРЛО, П. I. ЯЦКЕВІЧ
АРГАНІЗАЦЫЙНА-МЕТАДЫЧНЫ ЦЭНТР ПА ВЫДАННІ ГІСТОРЫКА-ДАКУМЕНТАЛЬНЫХ ХРОНІК ПАМЯЦІ ДЗЯРЖКАМІТЭТА РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ ПА ДРУКУ:
А.Л. ПЕТРАШКЕВІЧ (кіраўнік), М. 3. БАШЛАКОЎ, У. I. ЛЕМЯШОНАК, Р. А. ЧАРНАГЛАЗАВА
Укладальнік А. П. КОНДАК
Мастак Э.Э. ЖАКЕВІЧ
Распрацоўка мастацка-тэхнічнага афармлення серыі В.А. РАГАЛЕВІЧА
ISBN 985-6302-05-6 © БЕЛТА, 2001
ПРАДСТАЎНІКІ ГРАМАДСКАСЦІ, ЯКІЯ ПРЫМАЛІ АКТЫЎНЫ ЎДЗЕЛ У ПОШУКУ, ЗБОРЫ I ПАДРЫХТОЎЦЫ МАТЭРЫЯЛАЎ ДЛЯ КНІГІ “ПАМЯЦЬ”:
У. А. Абрамаў, Н. С. Аксенцюк, I. I. Аліферук, В. П. Анціпава, В. I. Бай, А. В. Башчук, Л. А. Бібік, Г. У. Бяссонаў, Н. П. Галімава, М. Т. Галушка, П. I. Гарбуль, Т. А. Гарчанюк, A. А. Загорнаў, Г. М. Зварыч, У. В. Здановіч, Л. А. Зорына, В. Р. Іванцова, П. I Корнеў, B. Р. Купцова, М. I. Керымава, В. П. Ласковіч, I. Б. Лаўроўская, В. Г. Ліневіч, Дз. М. Лук'янчук, П. Ф. Лысенка, 3. Г. Малышава, У. I. Нікіценкаў, А. А. Паганяева, П. Н. Панасюк, П. С. Рамановіч, А. Ф. Сабалеўская, В. П. Самовіч, С. С. Самойленка, У. С. Спірын, Е. Срока, А. Сувораў, В. I. Фядосік, А. У. Харычкова, Л. Б. Храмых, Г. Ярацэвiч, Дз. Л. Яцкевіч.
Фота, фотарэпрадукцыі, мастацкаярэтуш: I. I. Долькінай, С. I. Сасоннай, Г. П. Страхава (у т. л. каляровыя слайды), М. X. Яжэлава. Выкарыстаны фотаздымкі з фондаўмемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой», абласнога краязнаўчага музея, з абістых архіваў.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Брэста. У 2 кн. Кн. 1.- Мн.: БЕЛТА, 1997. - 576 с. П15 ISBN 985-6302-05-6.
Першая кніга хронікі ахоплівае перыяд гісторыі горада ад старажытных часоў да 1941 г., уключаючы матэрыялы пра пачатак Вялікай Айчыннай вайны і гераічную абарону Брэсцкай крэпасці. Яна таксама змяшчае спісы загінуўшых і прапаўшых без вестак савецкіх воінаў — абаронцаў Брэста, Брэсцкай крэпасці і 62-га Брэсцкага ўмацаванага раёна.
Кніга будзе карыснай для ўсіх, хто цікавіцца гісторыяй нашага краю.
ББК 63.3 (4 Беи)
Навукова-папулярнае выданне
ПАМЯЦЬ
Гісторыка-дакументальная хроніка Брэста У 2 кнігах. Кніга 1
Адказны за выданне
Г. К. Кісялёў
Рэдактары: М.З. Башлакоў, Н. А. Дзянісава, Л. М. Драбовіч, У.І. Лемяшонак, 3. I. Малейка
Мастацкі рэдактар
А. В. Лапін
Тэхнічны рэдактар
А. В. Кажухар
Карэктары: Л.І. Кароткіх, Л.І. Рудніцкая
Падрыхтоўка арыгінал-макета: А. В. Маісеенка, М. Э. Малярэвіч
Камп’ютэрны набор: А. В. Дарчук, С.А. Долгая, З.У. Марцінчык
Выданне падрыхтавана камп’ютэрна-выдавецкім цэнтрам БЕЛТА.
Падпісана да друку з арыгінал-макета 27.10.97. Фармат 70x100 1/16. Папера афсетная. Гарнітура Кудрашоўская энцыклапедычная. Друк афсетны. Ум. друк. арк. 46,4. Ум. фарб.-адб. 52,9. Ул.-выд. арк. 53,6. Тыраж 7000 экз. Заказ 3096. Беларускае тэлеграфнае агенцтва. Ліцэнзія ЛВ №228 ад 23.12.92. Рэспубліка Беларусь. 220600, Мінск, вул. Кірава, 26. Мінская фабрыка каляровага друку. 220024, Мінск, вул.Каржанеўскага, 20. |
ПАМЯЦЬ
БРЭСТ
У 2 кнiгах
Кнiга 1
Мiнск
БЕЛТА 1997
|
ЗМЕСТ
ДА ЧЫТАЧА |
17 |
АД ЧАСОЎ ПЕРШАБЫТНЫХ - 1917 |
БЕРАСЦЕЙСКІЯ ЗЕМЛІ Ў СТАРАЖЫТНАСЦІ |
19 |
|
Брэсцкі бескурганны могільнік |
21 |
СТАРАЖЫТНАЕ БЯРЭСЦЕ |
24 |
|
Палітычная гісторыя |
24 |
|
Аб паходжанні назвы горада Бярэсце |
34 |
|
Гарадзішча старажытнага Бярэсця |
34 |
БЯРЭСЦЕ Ў СКЛАДЗЕ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА |
47 |
|
Далучэнне Берасцейскай зямлі да Вялікага княства Літоўскага |
47 |
|
Супраць тэўтонскага «націску на ўсход» |
48 |
|
Атрыманне права на самакіраванне. Сацыяльна-эканамічнае становішча горада |
51 |
|
Развіццё рамёстваў і гандлю |
52 |
|
Горад і Берасцейскі замак |
55 |
|
Насельніцтва горада. Павіннасці жыхароў у 16 ст. |
56 |
|
Рэфармацыйны рух. Кнігадрукаванне ў Бярэсці. Пячатка і герб |
59 |
БЯРЭСЦЕ Ў СКЛАДЗЕ РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ |
62 |
|
Магдэбургскае права |
73 |
|
Берасцейскія брацтвы |
75 |
|
Брэсцкая унія 1596 г. |
76 |
|
Брэсцкі манетны двор і грашовае абарачэнне на беларускіх землях у другой палове 17 стагоддзя |
78 |
|
3 архіўных крыніц |
79 |
|
Лёсам звязаны з Брэстам |
82 |
|
Лаўрэнцій Зізаній |
82 |
|
Стафан Зізаній |
83 |
|
Казімір Лышчынскі |
84 |
|
Іпацій Пацей |
85 |
|
Афанасій Філіповіч |
86 |
У СКЛАДЗЕ РАСІЙСКАЙ ІМПЕРЫІ |
87 |
|
Сацыяльна-эканамічнае і культурнае развіццё Брэста ў першай палавіне 19 ст. |
89 |
|
Брэст у гады вайны 1812 г. |
98 |
|
Брэстаўчане і паўстанне 1831 г. |
101 |
|
Падзеі паўстання 1863—1864 гг. на тэрыторыі Брэстчыны |
104 |
|
Брэст — буйны чыгуначны вузел на захадзе Расійскай імперыі |
110 |
|
Сацыяльна-эканамічнае і культурнае развіццё Брэста ў 2-й палавіне 19 ст. |
113 |
|
Рэвалюцыйны і рабочы рух у Брэсце |
121 |
|
3 архіўных крыніц |
125 |
|
Брэст-Літоўск у апісаннях П. М. Шпілеўскага |
126 |
|
Брэсцкая мытня ў 1-й палавіне 19 ст |
127 |
|
3 гісторыі цэнзурнай практыкі ў Брэсце |
132 |
|
Архітэктура Брэста |
135 |
|
Па старонках энцыклапедыі |
146 |
|
Крэпасць Брэст-Літоўск у 18—19 ст. |
148 |
|
Брэсцкі вакзал |
151 |
|
Дакументы сведчаць |
155 |
|
Прамысловыя прадпрыемствы дарэвалюцыйнага Брэста |
158 |
|
Лёсам звязаны з Брэстам |
161 |
|
Вікенцій Васільевіч Макушаў |
161 |
|
Юльян Урсын Нямцэвіч |
162 |
|
Олекса Старажэнка |
163 |
|
Рамульд Траўгут |
163 |
|
Іх шляхі пралягалі праз Брэст |
164 |
|
Эліза Ажэшка |
164 |
|
Дзмітрый Мікітавіч Бегічаў |
164 |
|
Пётр Андрэевіч Вяземскі |
165 |
|
Фёдар Мікалаевіч Глінка |
165 |
|
Аляксандр Сяргеевіч Грыбаедаў |
166 |
|
Міхаіл Карповіч |
166 |
|
Павел Аляксандравіч Каценін |
167 |
|
Юзаф Ігнацы Крашэўскі |
167 |
|
Фёдар Міхайлавіч Рашэтнікаў |
167 |
|
Кандрат Фёдаравіч Рылееў |
168 |
|
Аляксей Канстанцінавіч Талстой |
168 |
|
Пётр Якаўлевіч Чаадаеў |
169 |
|
Павел Міхайлавіч Шпілеўскі |
169 |
САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ БРЭСТА Ў ПАЧАТКУ 20 СТ. |
170 |
|
Рэвалюцыйны рух |
174 |
|
3 гісторыі горада |
178 |
|
Па старонках энцыклапедыі |
178 |
|
3 календара-даведніка «Брэст» за 1913 г. |
180 |
|
Брэст-Літоўская крэпасць напярэдадні першай сусветнай вайны |
216 |
|
Брэст у першую сусветную вайну |
219 |
1917-1941 |
НА КРУТЫХ ПАВАРОТАХ ГІСТОРЫІ |
221 |
БРЭСТ У СКЛАДЗЕ ПОЛЬШЫ (1921—1939) |
228 |
|
Брэст — цэнтр Палескага ваяводства |
228 |
|
Тэрыторыя, насельніцтва |
229 |
|
Эканамічнае развіццё |
230 |
|
Адукацыя |
231 |
|
Культурнае жыццё |
232 |
|
Кіраўніцтва горада. Падаткаабкладанне |
234 |
|
Гандаль |
234 |
|
Становішча грамадзян |
235 |
|
Легальныя грамадскія арганізацыі ў Брэсце |
236 |
|
Брэсцкая руская гімназія |
238 |
|
Культурнае жыццё яўрэйскага насельніцтва г. Брэста ў міжваенны перыяд |
240 |
|
Праблемы добраўпарадкавання г. Брэста ў міжваенны перыяд |
241 |
|
Урачэбная дзейнасць на Брэстчыне ў 1921—1939 гадах |
243 |
|
За сацыяльнае і нацыянальнае вызваленне |
244 |
|
Партызанская барацьба |
244 |
|
Брэсцкі акругком КПЗБ і прафсаюзны рух у Брэсце |
245 |
|
Брэсцкі акруговы і гарадскі камітэты камсамола (КСМЗБ) |
247 |
|
Барацьба не сціхала |
248 |
|
Дакументы сведчаць |
251 |
|
Рэвалюцыянеры Брэстчыны |
253 |
|
Сямён Андрэевіч Дубовік |
253 |
|
Іосіф Іосіфавіч Воран-Куркоўскі |
254 |
|
Станіслаў Касінскі |
255 |
|
Рыгор Мікалаевіч Кузаўка |
255 |
|
Соф’я Сяргееўна Панкова |
255 |
|
Захар Філімонавіч Паплаўскі |
256 |
|
Дар’я Мікітаўна Чарнак |
257 |
|
Вера Харужая |
258 |
|
Уладзімір Савельевіч Шандрук |
259 |
|
Слова клікала да барацьбы |
259 |
|
3 гісторыі брэсцкай турмы |
261 |
|
Гарнізон Войска Польскага ў Брэсце |
263 |
|
Абарона Брэста ў верасні 1939 года |
271 |
|
Загінуўшыя польскія салдаты — абаронцы Брэсцкай крэпасці ў верасні 1939 г. |
276 |
|
Дакументы сведчаць |
276 |
БРЭСТ У 1939—1941 ГАДАХ |
278 |
|
У верасні 1939-га |
278 |
|
Часовае ўпраўленне |
285 |
|
3 архіўных крыніц |
286 |
|
Грамадскія арганізацыі |
292 |
|
3 архіўных крыніц |
293 |
|
Насельніцтва горада |
295 |
|
3 архіўных крыніц |
296 |
|
Выбары |
298 |
|
3 архіўных крыніц |
299 |
|
Добраўпарадкаванне і забудова горада |
301 |
|
3 архіўных крыніц |
303 |
|
Транспарт |
306 |
|
3 архіўных крыніц |
307 |
|
Прамысловасць |
310 |
|
Гандаль |
315 |
|
3 архіўных крыніц |
315 |
|
Культурнае жыццё і спорт |
317 |
|
3 архіўных крыніц |
319 |
|
Ахова здароўя |
319 |
|
3 архіўных крыніц |
320 |
|
Народная асвета |
321 |
|
3 архіўных крыніц |
323 |
1941-1945 |
ІШЛА ВАЙНА НАРОДНАЯ |
325 |
|
Абстаноўка ў Брэсце напярэдадні і ў першыя дні вайны |
325 |
|
Сражались доты укрепрайона |
333 |
|
Абарона Брэсцкай крэпасці |
358 |
|
Абарона вакзала |
375 |
|
Удзельнікі абароны вакзала, якія загінулі 22—24 чэрвеня 1941 г. |
384 |
|
Абарона аблваенкамата |
384 |
|
Паўночны гарадок |
389 |
|
131-ы артылерыйскі полк |
390 |
|
Так змагаліся танкісты |
391 |
|
Дакументы сведчаць |
393 |
|
3 данясення камандавання 28-га стралковага корпуса камандуючаму 4-й арміі генерал-маёру А. А. Карабкову |
393 |
|
3 трафейных нямецкіх дакументаў аб баявых дзеяннях у Брэсце |
395 |
|
3 кнігі П. Карэла «Вайна Гітлера супраць Расіі» |
401 |
|
3 успамінаў нямецкага пастара |
405 |
|
«Год тому назад в Бресте» |
412 |
|
«Знамя» |
415 |
|
Рожденне легенды |
416 |
|
Открытое письмо героям Брестской крепости |
423 |
|
Руководители обороны |
424 |
|
3 успамінаў абаронцаў крэпасці |
427 |
|
Сила советского характера |
427 |
|
Наши командиры |
429 |
|
Самоотверженность |
431 |
|
Суровое испытание |
432 |
|
В крепость пришла война |
436 |
|
Люди несгибаемой воли |
438 |
|
Кровавый рассвет |
442 |
|
Под знаменем Ленина |
444 |
|
Боевое крещение |
448 |
|
Не выпуская из рук оружия |
449 |
|
Верность знамени |
452 |
|
На переднем крае |
454 |
|
Не померкнет слава боевая |
456 |
|
Их подвигов не перечислить |
459 |
|
За кровь и муки |
462 |
|
Мы продолжали сражаться; |
463 |
|
Воля к борьбе |
466 |
|
Презирая смерть |
469 |
|
Вместе со взрослыми |
472 |
|
Дни и ночи |
474 |
|
Сила народная |
478 |
|
Защищая вновь обретённую Родину |
479 |
|
Во имя жизни |
480 |
|
Слово о дорогих сердцу людях |
482 |
|
Пограничники |
484 |
|
Они защищали Родину |
486 |
|
Хочу мира детям! |
490 |
|
Два выстрела |
493 |
|
Отважный оружейник |
495 |
|
Трагічны лёс сем’яў абаронцаў крэпасці |
497 |
|
Сем’і камначсаставу Брэсцкага гарнізона 1941 г., расстраляныя ў гады акупацыі на тэрыторыі Брэсцкай вобласці |
503 |
|
3 пісьмаў абаронцаў крэпасці |
505 |
|
Загінуўшыя абаронцы Брэсцкай крэпасці і члены іх сем’яў, прозвішчы якіх увекавечаны на плітах мемарыяльнага комплексу «Брэсцкая крэпасць-герой» |
510 |
|
Абаронцы крэпасці, якія загінулі ў палоне |
546 |
|
Абаронцы крэпасці, якія загінулі на франтах Вялікай Айчыннай вайны |
548 |
|
Абаронцы крэпасці, якія прапалі без вестак у час Вялікай Айчыннай вайны |
549 |
|
Воіны Брэсцкага гарнізона, якія загінулі пры абароне г. Брэста ў 1941 г. |
552 |
|
Воіны Брэсцкага гарнізона 1941 г., якія загінулі на розных франтах, у палоне, прапалі без вестак у гады Вялікай Айчыннай вайны |
554 |
|
Воіны 62-га Брэсцкага ўмацаванага раёна і будаўнічых участкаў 74-га ўпраўлення начальніка будаўніцтва, якія загінулі і прапалі без вестак |
559 |
|
| |